Türk besteci ve musiki sanatçısı Dede Efendi’yi yakından anlatmayı üzerime borç sayıyorum. Hürmetlerimle.

Yaşamı boyunca 500 dolaylarında beste yapmış olup bunlardan 300’ü günümüze ulaşabilmiştir. 30 civarı tasavvufidir, geri kalanlarını ise din dışı konularda yazmıştır.

Sesinin güzel olması dolayısıyla ilkokuldan itibaren şarkı söyleyip yazmaya başlar, okulu bittikten sonra da 7 sene boyunca Uncuzâde Mehmet Efendi’nin yanında meşk eder. Bu esnada defterdarlık ve başmuhasebe dairelerinde görev alır. 7 senenin sonunda işlerinden ayrılarak tekkede 1001 günlük çileye girer.

Burada bir parantez açmakta fayda var ki tekkelerde ‘çile’ denilen şey, sakin bir yerde 40 gün boyunca az uyunur az yemek yenir az konuşulur ve çok ibadet edilerek yapılan bir nefis terbiyesidir. Ancak mevlevî tekkelerde bu süre zarfı 1001 gündür.

Çilesi esnasında bestelediği ‘Zülfündedir benim baht-ı siyahım’ adlı eseriyle İstanbul çapında büyük bir üne kavuştu ve şehirdeki bestecilere merak uyandırdı. Ünü kısa sürede sarayda duyuldu. Kendisi de besteci olan 3.Selim, genç bir Mevlevi dervişi tarafından bestelendiğini öğrenince onu saraya aldı ve hemen saray hanendeliğine getirdi. Padişahın sürekli kendisiyle ilgilenmesinin üzerine çilesinin 3. Yılında Nutkî Dede onu bağışladı. 1799’da 21 yaşında iken çilesini doldurarak ‘Dede’ ünvanını da almış bulundu. Padişah onu kendisine müsahip ve baş müezzin tayin etti. Dede efendi, 3.Selim’den sonra 2.Mahmud ve Sultan Abdülmecid dönemlerinde de bu görevi sürdürdü. Ardından büyük saygıyla bağlandığı Nutki Dede’yi, annesini, oğlu Salih’i ve ve ikinci oğlu Mustafa’yı da kaybetti. Bu kayıplarla kendini inzivaya çeken Dede Efendi, musikiye daha da çok bağlandı.

İsmail Dede Efendi, 1846 yılında hacca giderken yolda koleraya yakalanır ve Hicaz’da vefat eder.

Bir Kurban Bayramı arifesinde doğan Dede Efendi, yine bir Kurban Bayramı arifesinde vefat eder.

Mezarı Mekke’dedir.

En çok bilinen eserleri: Yine Bir Gülnihal, Şu Karşıki Dağda Bir Yeşil Çayır, Ey Büt-i Nev Eda, Dil Bir Güzele Meyl Etti Hele

Kaynakça: https://islamansiklopedisi.org.tr