Psikoloji kelimesi yunanca pyche, “ruh” anlamına gelen bir kelimedir. Ruhsal şeylerin “hayatla” alakalı olması ve psikoloji biliminin “hayatın içinden” gelmesi işte burada Antik Yunan’a ve mitlere dayanır. Mitler insanların yazdığı hikayeler, anlattığı masallar, nesilden nesle gelen sözlerle oluşmuştur. Hem insanın bilinçaltında yatan olayların kurgulanmasını, hem hayvanlardan ve doğa olaylarından faydalanılmasını hem de tanrılardan yola çıkarak yazılması sonucunda mitler tek bir yere bağlanır. ⥥

Doğa ve tanrılar karşısında güçsüz olan insan, hayal gücünü kullanarak güçlü fantezileriyle mitleri yaratmıştır. Fransız yazar Albert Camus’un dediği gibi “hayal gücünün onlara hayat vermesi için mitler yapıldı”. Her sanatçı gibi iyi bir hayal gücüne sahip olan Camus’nün kitaplarında bunu görmek çok olası, o da benim gibi mitlerin hayal gücünün sınırsızlığından doğduğunu açıklamış. İnsanın hayal gücü sınırsızdır, bu sınırsızlığa ancak mitler ayak uydurabilirdi.

Psikomitolojik Terimler

Psikolojinin mitlere ayak uydurması ise bazı terimlerle mümkün oldu.

Cassandra Kompleksi ile başlayalım; güneş tanrısı Apollo, Truva Prensesi Cassandra’ ya aşık. Apollo, Cassandra’ya çok aşık olduğu için aşkına karşılık vermesi adına ona bir güç hediye ediyor. Geleceği görebilme gücü. Etkileyici bir hediye olsa gerek, sevdiğine sihirli bir güç hediye etmek. Fakat Cassandra bu gücü elde ettikten sonra Apollo’yu reddediyor. Bu duruma çok sinirlenen Apollo, Cassandra’yı lanetliyor ve kimsenin dediklerine inanmamasını sağlıyor. Gelecekte Truva savaşı olacağını gören Cassandra herkesi uyarıyor fakat kimse ona inanmıyor.

Psikolojide ise gelecek hakkında başkalarını uyarmasına rağmen kimsenin ona inanmaması durumuna Cassandra Kompleksi adı verilmiştir.

Bir diğer etkileyici Antik Yunan mitimiz ve psikolojiye terim olarak giren sendromumuz Aşil Sendromu. Ölümsüz ve yenilmez olan Achil, ona bu özelliğini kazandıran Styx Nehrine daldırılırken topuğundan tutulmuştur. Bu yüzden topuğu hariç tüm bedeni incitilmez hale gelmiştir. Achil, bu küçük sırrı saklı kaldığı sürece yenilmezdir. Bu durumu bilen Apollo, ona korunmasız bir anında ihanet eder ve Achil’i okuyla topuğundan vurarak öldürür.

Bu mit ise psikoloji literatürüne “sözde yetkinlik sendromu” olarak geçecektir. Aşil başarısızlık korkusudur, aşil başkaları tarafından başarılı bulunur fakat kendine güven duymayandır. Aşil zayıf hisseden insanların yaşadığı korkudur.

Bryan Sykes’in dediği gibi “mitlerin çok uzun bir hafızası vardır”. Bu yüzden bu anlattıklarımız dışında psikoloji literatürüne katkıda bulunmuş başka terimlerde bulunur. Örneğin; uyku tanrısı Hypnos ile hipnoz kelimesi arasındaki bağ, narcissus ve narsisizm arasındaki bağ olmakla beraber, oedipus ve elektra komplekslerinin isimlerinin gene yunan tanrılarının hikayelerinden kopması şaşırtıcı değildir.

Freud’un – Jung’un ve diğer psikoloji bilimine hizmet etmiş kuramcılar başta olmak üzere, edebiyat alanında da sıkça gördüğümüz mitler bize insanlığa dair bilgileri su yüzüne çıkartmaya yardımcı oluyor. Özellikle Jung’un Psikolojide Tipler kitabında mitlere ayırdığı bölümü, bu alanda bilgi sahibi olmamız gerektiğini bize hatırlatıyor. Ayrıca Jung’un kolektif bilinçaltı ve arketipler olarak adlandırdığı kelimeler aslında mitlerin mirasını canlandırıyor.

Eğer mitlerde geçen olaylar psikoloji biliminde tekrar bazı sendromlarda kendini gösteriyorsa o zaman Jung haklıydı. Kolektif bilinçaltının kanıtı mitlerdir. İnsanlığa dair olan bilgiler çok eski zamanlardan beri kolektif bilinçaltımızda kaldıysa, bugün aşil sendromu yaşayan birisi atalarının özelliklerinden dolayı yaşıyor olabilir. Mitler ve psikolojinin bağını sonraki yazıda tekrar masaya yatıracağız fakat o zamana dek insanlığın gözleri, hâlâ mitlerin üzerinden gelecek varislerini izlemeye devam edecek.

ÖNERİ KİTAP

CARL GUSTAV JUNG – PSİKOLOJİDE TİPLER

Otto Rank- Kahramanın Doğuş Miti

Joseph Campbell- Kahramanın Sonsuz Yolculuğu

Clarissa Pinkola Estes- Kurtlarla Koşan Kadınlar: Vahşi Kadın Arketipine Dair Mit ve Öyküler

Gülüsan Göcen- Psikoloji, Mitoloji ve Din

https://kidega.com/kitap/psikolojide-tipler-306959/detay

KAYNAKÇA

https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423869664.pdf